Trabzon'un kültürel zenginliklerini yansıtan her biri aynı değerde eserleri, Trabzon Valiliği İl Kültür Müdürlüğü yayınlarında görmekteyiz. Bilim çevrelerinde ve yayın dünyasında ilgi gören bu eserlerle, ilimizin çeşitli kültürel değerleri kültür sanat çevrelerine iletilmektedir. Basın - yayın organlarında da olumlu yansımalarını gördüğümüz bu yayınlar, periyodik olarak her yıl düzenli bir şekilde değişik konularda çıkartılarak hizmete sunulmaktadır.
Geniş okuyucu kitlesine ulaştırılan yayınları bir kısmını tanıtmak bakımından kısa biblografik bilgileri aşağıya çıkarılmıştır.
- Trabzon Edebiyatında Hamsi : Kültür Turizm Müdürlüğü Yayınları, Murat Yüksel - 1989
- Trabzon'da Türk - İslâm Eserleri ve Kitabeler : Murat Yüksel, 3 cilt, 1991
- Trabzon : Trabzon Çevre Koruma Vakfı - Trabzon Valiliği, Komisyon - 1992
- Milli Mücadelede Trabzon Vilayetiyle Yazışmalar - 1995, Doç. Dr. Mesut Çapa - Veysel Usta.
Trabzon Turizm İl Müdürlüğü'nün yayınların da ilimizin tarih - doğa - kültür ve turizm zenginliklerini yansıtan bir çok eser yayınlanmıştır. Bu eserler ilimizin tanıtımında çok önemli bir yere sahiptir. Turizm müdürlüğünün çıkardığı kitapların yanı sıra tanıtıma yönelik hazırlamış olduğu broşür, tanıtım kitapçıkları, envanter ve kitler ülkemiz sınırları içinde olduğu gibi, yurt dışında da kentimizin tanıtımında önemli katkılar sağlamıştır.
Trabzon Valiliğince, Trabzon Kalkınma Vakfı tarafından çıkartılan "Trabzon 61" dergisi de ilin tanıtımına yönelik önemli hizmetler vermiştir.
Bu arada uzun yıllardır varlığını sürdüren Trabzon'un tek kültür - sanat - edebiyat dergisi olarak hizmet veren "KIYI" dergisi de M. Naci ÖZKAN'ın sahipliğinde, Genel Yayın Yönetmeni olarak ilimizin yetiştirdiği önemli şair ve sanatçılarımızdan Dr. Gündoğdu SANIMER, sanat yönetmenliğini ise şairlerimizden Ahmet ÖZER olmak üzere dört dönem yayımını sürdürmüştür. Dördüncü dönem sonunda yayımına son verilen Kıyı kültür Sanat Dergisi, başta, Trabzonlu bir çok sanatseverin başlattığı kampanyayla, beşinci dönem yayın hayatına, Fethi YILMAZ sahipliğinde yeniden başlamıştır.
Trabzon yayın hayatı ile önemli bir merkez olma özelliğini günümüzde de sürdürmektedir. Bir çok özel yayınevi kentin tarihini ve yetiştirdiği değerlerin eserlerini basıp, kültür - sanat hayatımıza kazandırmaktadır.
Önemli bir ticaret ve liman kenti olmasının yanında, tarih boyunca bir kültür kenti olarak da bilinen Trabzon'da yayın hayatı da önem arzetmektedir. 1869 yılında Trabzon Valiliğince çıkarılmaya başlanan "Trabzon" isimli vilayet gazetesi ile birlikte, aynı yıl 22 sayılık bir dizi halinde sürdürülecek olan "Trabzon Salnamesi" de yayımlanmaya başlıyordu. Vilayetin dışında Trabzon'da ilk kitap, Kitabi Hamdi Efendi (Başman) tarafından "Kütüphane-i Hamdi" adıyla kurulan yayınevi tarafından 1885 yılında basılıyordu. İstanbul ve Belçika'dan kağıt getirilerek Trabzon'un değişik matbaalarında basılan kitapların çoğunluğu ders kitaplarından oluşmakla birlikte, yayımladığı çok sayıda kültür kitapları ve değişik haritalarla birlikte kent kültürüne damgasını vurduğu görülmektedir. Yayın hayatına başladığı 1885 yılı ile harf devriminin gerçekleştirildiği 1928 yılları arasında Trabzon'da basılan yüzü aşkın kitabın yarıdan fazlasının Kitabî Hamdi Efendi tarafından yayımlanmış olması bunun en açık kanıtıdır. Kütüphane-i Hamdi yayınları arasında en fazla kitabı basılan kişinin, Trabzon'un yetiştirdiği önemli değerlerden biri ve "Lugat-ı Cudi" adlı sözlüğün müellifi olan İbrahim Cudi Efendi olduğunu da ayrıca vurgulamak gerekir.
Harf devriminin yapılmasından sonra yeni bir sürece giren Trabzon yayıncılığında kent kültürüne ilişkin uzun yıllar düzenli ve kalıcı yayın yapan yayınevine rastlanmamaktadır. Kente ilişkin yayınların büyük çoğunluğu, ya araştırmacıların kendi olanaklarıyla ya da Trabzon dışında faaliyet gösteren vakıflar, dernekler veya yayınevleri tarafından bastırılan kitaplardan oluşmaktadır.
19. yüzyılın sonu ve 20. yüzyılın ilk çeyreği arasındaki dönemde onlarca gazete ve dergi ile yüzlerce kitabın yayımlandığı Trabzon'da, bu dönemden itibaren giderek azalan ve düzensizlik gösteren yayın hayatındaki boşluğu doldurmak, tarihsel süreçteki önemi ile mütenasip olmayan kent kültürü hakkındaki araştırmalara yeniden ivme kazandırmak, Trabzon'un tarihi, turistik, sosyal, kültürel ve sanatsal açıdan potansiyelini ortaya koymak üzere bilimsel araştırmalar yapmak, yaptırmak ve bunları yayımlamak amacıyla 1999 yılında "Serander" adıyla bir yayınevi kurulmuştur. Kent kültürü araştırmaları açısından son derece bâkir bulunan Trabzon'un tarihine ve geleceğe yönelik vizyonuna uygun araştırmalar yapmak üzere kurulan Serander Yayınevi tarafından bugüne dek Trabzon Araştırmaları Dizisi'nden, Veysel Usta'nın "Anabasis'ten Atatürk'e Seyahatnamelerde Trabzon", "Atatürk ve Trabzon. Fotoğraflar, Belgeler, Demeçler" adlı iki yeni kitabı yayımland. Trabzon'un yetiştirdiği değerlerden tarihçi Mahmut Goloğlu'nun bütün yapıtlarını yayımlama çalışmalarına başlanarak "Trabzon Tarihi" adlı kitabı yeniden düzenlenerek basıldı. Diğer kitapların basımı için hazırlıklar sürdürülmektedir. Bir yandan kent tarihi ile ilgili çalışmaların yayımlanması sürdürülürken, öte yandan Sanat-Edebiyat Dizisi'nden Özer Ciravoğlu'nun "Kriz ve Sevi", Kenan Sarıalioğlu'nun "Issız İnsan Ormanında" ile "Materyalizm ve Ahlak" adlı kitapları da yayın hayatına kazandırılmıştır.
Trabzon Gazeteciler Cemiyeti ve Karadeniz Yazarlar Birliği de çıkardığı dergi, gazete ve kitaplarla halen hizmetlerini sürdürmektedir.
Trabzon'da, basın çalışanlarını bir çatı altında toplayan Trabzon Gazeteciler Cemiyeti kendi sahasında ülkenin önde gelen kuruluşları arasında yer almaktadır. Karadeniz Yazarlar Birliği ise gazetecilik mesleğinin yanı sıra şair, yazar ve araştırmacı hüviyeti taşıyan eser sahibi kişileri bir arada barındıran önemli bir kültür kuruluşu olarak hizmetini sürdürmektedir. Geleneksel olarak her yıl "Şairler Şöleni" düzenlemektedir.
Trabzon'a yönelik çıkardığı yayınlarla bir ilki başlatan Trabzon ili ve ilçeleri Eğitim Kültür ve Yardımlaşma Vakfı, yayınladığı dergi ve kitaplarla kentin kültürel zenginliklerine katkıda bulunmaktadır.
Türkocağı Trabzon Şubesi, düzenlediği çeşitli sempozyumlarla Trabzon'un tarihi - kültürel - sosyal - ekonomik yapısını temellere dayalı olarak ortaya koyan çalışmalarda bulunmaktadır. Bu çalışmalar neticesinde 1998 tarihinde düzenlenen "Trabzon Tarihi Sempozyumu"nda sunulan bilimsel bildiriler kapsamlı bir kitap haline getirilerek bilim dünyasına kazandırılmıştır.
Trabzon Belediyesi Kültür Müdürlüğü de çeşitli konularda yayın çalışmalarında bulunmaktadır. Trabzon Belediyesi Kültür Yayınları olarak sunulan kitap çalışmaları halen sürdürülmekte olup, bugüne kadar 78 eser yayınlanmıştır.
2008 TRABZONLU Dergisi
Gazeteci Hikmet Aksoy ve Araştırmacı Yazar Hüseyin Albayrak'ın konuşmacı olarak katıldığı söyleşide; Milli Mücadele basını anlatılmış ve Milli Mücadele yılları öncesi ve sonrası Trabzon basını hakkında da özet bilgiler verilmiştir.
1918 yılında imzalanan Mondros Mütarekesi sonrasında, tekrar bir işgale ve muhacerete uğrama endişesi, Trabzon'un milli mücadeleyi ilk başlatan illerden biri olmasında da en büyük etken olmuştur.
Bir tarih, kültür ve sanat şehri olan Trabzon'un yiğit evlatları, birlik ve beraberlik içinde giriştikleri Milli Mücadele'de, dayanaklarından en önemlisi basın olmuş ve bu yolla kuvay-i milliye ruhunu Trabzon'dan ayağa kaldırarak bütün bir Anadolu'ya yayılmasında öncülük etmişlerdir.
Söyleşide; öteden beri Trabzon'da var olan basın hayatı, 1869 dan 1928 yılına kadarki dönemde çıkan gazete ve dergiler özet olarak örnekleriyle dinleyicilere aktarılırken, Trabzon'un Milli Mücadele'deki önemi de özellikle vurgulanmıştır.
Biliyoruz ki, yoğun bir Rum ve Ermeni basını baskısı altında bulunan Osmanlı İmparatorluğunda, karşı tedbir olarak önemli Vilayet merkezlerinden biri olan Trabzon'da ilk matbaa 1865 yılında kuruldu ve bu matbaada ilk gazete 1869 yılında çıkarılmaya başlandı. 1869-1904 yılları Trabzon'da Vilayet Matbaası'nda basılan 22 yıllık, önemli bir tarih ve kültür kaynağı olup, Vakfımız tarafından tamamının günümüz alfabesine aktarılmasına başlanmış, şimdiye kadar da 18 cildi yayımlanmıştır.
Milli Mücadele yıllarında hiçbir Anadolu ilinde olmayan zenginlikte ve sayıda gazete, dergi ve mizahi yayınlar yayınlanmış olması, Trabzon'da var olan kültür zenginliğini ortaya koymaktadır. Faik Ahmet Barutçu'nun sahipliğini yaptığı İstikbal Gazetesi, tek başına Milli Mücadele bayrağını açarak önder olmuş ve bu kıvılcım bütün bir vatana yayılarak, milli bir uyanışın ve şahlanışın ortaya konulmasını sağlamıştır.
Aralık 1987 TRABZON Dergisi